Jawajka – to lalka parawanowa (podobnie jak kukła). Głowa jawajki osadzona jest na kołku nazywanym gapitem. To jednocześnie uchwyt, który trzyma aktor, kiedy prowadzi lalkę.
Cała ta konstrukcja zakryta jest ubraniem. Ręce lalki poruszane są za pomocą czempurytów - cienkich patyczków przymocowanych do dłoni lalki. Lalkarz prowadzący JAWAJKĘ, w jednej ręce trzyma gapit, w drugiej czempuryty.
Zobacz, jak wygląda JAWAJKA w teatrze >>
Są również JAWAJKI wzbogacone o mechanizm przypominający kształtem pistolet, znajdujący się w korpusie lalki, pozwala on podnosić głowę, opuszczać ją lub skręcać.
Najważniejsze u JAWAJKI są jej głowa i dłonie. Zazwyczaj są one większe niż w klasycznych proporcjach. Wszystko po to, by spojrzenie i gestykulacja lalki były bardzo wyraziste. Dzięki temu może ona wyrażać bardzo subtelne emocje.
JAWAJKA pojawiła się w Europie dopiero w XX wieku, przybyła ze Wschodu, gdzie jest klasyczną techniką lalkową i także posiada swoją odmianę w postaci lalki cieniowej.
Na podstawie książki: A. Walny, Teatr przedmiotu. Kulisy warsztatu. Arkana rzemiosła, Warszawa 2007